ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ & ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΑΛΙΑΣ ΠΟΛΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Εισήγηση στη συνεδρίαση της Αντιπροσωπείας

Ηράκλειο 12 Σεπτεμβρίου 2001

A. ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Τον Οκτώβριο του 2000 δημοσιοποιήθηκε στον τοπικό τύπο, το περιεχόμενο της Β1 φάσης των γραφείων μελετών που εκπονούν τη μελέτη για προστασία και ανάδειξη της παλιάς πόλης Ηρακλείου.
Οι ενέργειες του ΤΕΕ/ΤΑΚ σχετικές με το θέμα, ήταν οι εξής:

1. Δελτίο τύπου στις 19/10/2000 μετά από απόφαση της Δ.Ε. (17/10/2000) σαν πρώτη τοποθέτηση μόλις δημοσιοποιήθηκε το περιεχόμενο της Β1 φάσης της μελέτης.

2. Συγκρότηση ομάδας εργασίας του ΤΕΕ/ΤΑΚ για την επεξεργασία των θέσεων του τμήματος.

3. Παρουσίαση των προτάσεων των μελετητών στα μέλη του ΤΕΕ/ΤΑΚ στις 30/01/2000 σε εκδήλωση που οργανώθηκε από την ομάδα εργασίας, με σκοπό την ενημέρωση, την κατανόηση των προτάσεων και την ανάπτυξη λόγου και αντίλογου, που η ομάδα εργασίας όφειλε να λάβει υπ' όψη της.

4. Τρεις συναντήσεις της ομάδας εργασίας με τη Δ.Ε., μια πριν ολοκληρωθεί το έργο της με πρωτοβουλία της Ο.Ε. και με αφορμή πρόθεση του Δήμου να θεσμοθετήσει αποσπασματικά τη μείωση των συντελεστών δόμησης πριν από την ολοκλήρωση της πολεοδομικής μελέτης, (πράγμα το οποίο έβρισκε αντίθετη την Ο.Ε), μια για την παραλαβή της μελέτης και μια ακόμα μετά την ενσωμάτωση στο αρχικό κείμενο από την Ο.Ε. των παρατηρήσεων που αποφασίστηκαν στη δεύτερη συνάντηση.
Η διαδικασία παραλαβής ολοκληρώθηκε με ομοφωνία της Δ.Ε. επί των θέσεων της Ο.Ε. αφού, στην επιφύλαξη μελών της Δ.Ε. ότι η Ο.Ε. αποφεύγει να πάρει θέση για το θέμα των συντελεστών δόμησης, απαντήθηκε επανειλημμένα ότι η Β φάση της μελέτης δεν είναι ολοκληρωμένη και ότι η ορθή επιστημονική θέση που θα έπρεπε να υιοθετήσει το ΤΕΕ/ΤΑΚ θα ήταν:

- Να επανεξεταστούν όλα τα αντικείμενα της Β1 φάσης της μελέτης, δηλαδή όχι μόνο οι συντελεστές δόμησης, αλλά και οι χρήσεις γης και τα μέτρα προστασίας σε συνδυασμό με το ρυμοτομικό σχέδιο και τις κυκλοφοριακές παρεμβάσεις που δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί.

- Να διατυπωθεί η αντίθεση στην αποσπασματική θεσμοθέτηση της φάσης Β1 ή τμήματός της πριν την ολοκλήρωση της πολεοδομικής μελέτης και στον υποβιβασμό της παρέμβασης σ' αυτό και μόνο το επίπεδο.

- Να διατυπωθούν απόψεις επί των προτάσεων που έχουν κατατεθεί ήδη από τους μελετητές έτσι ώστε το ΤΕΕ/ΤΑΚ να συμβάλλει στην αρτιότερη ολοκλήρωση της Β φάσης.

- Να διατυπωθούν παρατηρήσεις για την περαιτέρω πορεία της μελέτης. (Καθυστέρηση εγκρίσεων, φορέας ανάπλασης, κοινωνική συναίνεση, ρόλος ΤΕΕ/ΤΑΚ κ.τ.λ.)

5. Παρουσίαση των θέσεων στης Ο.Ε. στις 20/06/2001 στα μέλη του ΤΕΕ/ΤΑΚ σύμφωνα με προγενέστερη απόφαση της Δ.Ε. για την παραπέρα ανάπτυξη του διαλόγου.

6. Απόφαση της Δ.Ε. στις 08/08/2001, κατά πλειοψηφία και μετά από αλλεπάλληλες αναβολές του θέματος, η οποία, σημειωτέον, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα " Πατρίς" στις 09/08/2001, δηλαδή πριν καν ληφθεί, εγκαινιάζοντας έτσι μια νέα δεοντολογία στη λειτουργία των οργάνων του τμήματος.
Η απόφαση αυτή ακυρώνει την εργασία της Ο.Ε. - η οποία άλλωστε δεν έχει κοινοποιηθεί μέχρι τώρα πουθενά σαν θέσεις του τμήματος -, έρχεται σε αντίθεση με τις προσπάθειες όλων αυτών που επί δέκα μήνες ασχολούνται με το θέμα (μέλη Δ.Ε., μέλη επιτροπών προγραμματικής σύμβασης, γραφείο παλιάς πόλης) αλλά και με τις προηγούμενες θέσεις του τμήματος τις οποίες επικαλείται.
Καταψηφίσαμε αυτή την απόφαση για τους παρακάτω λόγους.

B. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Η απόφαση της Δ.Ε. της 08/08 αποφεύγει να πάρει θέση για τη σημασία της μελέτης στερώντας από την πόλη του Ηρακλείου τη στήριξη του επιστημονικού της φορέα του ΤΕΕ/ΤΑΚ σε μια προσπάθεια που είναι εξαιρετικά σημαντική για την προοπτική της πόλης και των κατοίκων της και που αποτελεί αντικείμενο και πρόκληση πρώτα και κύρια για τους μηχανικούς. Χωρίς αυτό το στοιχείο, η απόφαση αυτή δίνει την εντύπωση κειμένου που ασκεί αντιπολίτευση προς πάσα κατεύθυνση, των μελετητών και όσων θέτουν στόχους και έχουν οράματα για καλύτερες προοπτικές σε σχέση με την παρούσα πραγματικότητα.
Στις απόψεις του τμήματος για την Α φάση της μελέτης διαβάζουμε:
"Η σχεδιαζόμενη παρέμβαση στην Παλιά Πόλη αποτελεί μια θετική προοπτική για την πόλη του Ηρακλείου… Το τμήμα μας διατίθεται να συμβάλλει στην επιτυχή και ταχεία ολοκλήρωση των προσπαθειών για την ανάπλαση της Παλιάς Πόλης."
Στο δελτίο τύπου της 19/10/2000 διαβάζουμε:
"Επισημαίνουμε την τεράστια σημασία μιας παρέμβασης σαν αυτή που επιχειρείται στην παλιά πόλη του Ηρακλείου, πρωτοφανούς στην κλίμακά της και πρωτοποριακής εξ' αιτίας του νέου θεσμικού πλαισίου που εφαρμοζόμενο την επιτρέπει και του οποίου δοκιμάζεται σήμερα η αποτελεσματικότητα…"
Στην ανακοίνωση της Δ.Ε. τίποτα σχετικό! Η κριτική στήριξη έχει υποκατασταθεί από τη γενική αμφισβήτηση!

Γ. ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η εργασία της Ο.Ε. που συγκρότησε το ΤΕΕ/ΤΑΚ είναι άρτια και τεκμηριωμένη. Η απόφαση της Δ.Ε., κατά την παραλαβή της μελέτης, ήταν να σταλεί η εργασία αυτούσια στο Δήμο, ΥΠΕΧΩΔΕ, μελετητές, επιτροπές της Προγραμματικής Σύμβασης και μια περίληψή της να σταλεί στον τοπικό τύπο. Η περίληψη αυτή στην πραγματικότητα αποτέλεσε μια νέα απόφαση που έσπασε τη συνέχεια και συνάφεια όλων των προηγουμένων αποφάσεων, επικεντρούμενη στο θέμα των συντελεστών δόμησης με στοιχεία αναληθή όπως ο ισχυρισμός ότι "μεγάλο τμήμα της παλιάς πόλης έχει δομηθεί με συντελεστή 3,6 και 4", εκθέτοντας έτσι το ΤΕΕ/ΤΑΚ.

Δ. ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΔΟΜΗΣΗΣ
Η αρχική θέση του τμήματος για τους Σ.Δ. ήταν οι εξής:
"Η μείωση των συντελεστών δόμησης που προτείνεται από τη μελέτη θεωρούμε ότι δεν θα πρέπει να υιοθετηθεί… Τυχόν μείωση του συντελεστή δόμησης είναι δυνατόν να εξεταστεί μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, σε ορισμένες περιοχές και εφόσον τεκμηριωθεί η αναγκαιότητά της, σε συνάρτηση με τις λειτουργίες, το ανάγλυφο του εδάφους, τα Μνημεία, τα Πολεοδομικά Ιστορικά και Αρχιτεκτονικά στοιχεία κ.τ.λ." Η θέση της Ο.Ε. για το ίδιο θέμα είναι:
σελ. 10
"Η βασική αρχή της μελέτης για αύξηση των ελευθέρων χώρων και μείωση του Σ.Δ. του μέγιστου ύψους και του αριθμού των ορόφων των κτιρίων, σε σχέση με το υφιστάμενο σήμερα θεσμικό πλαίσιο γίνεται κατ' αρχήν αποδεκτή από την Ομάδα Εργασίας.
Παρά ταύτα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η πρόταση αφ' ενός μεν δεν είναι τεκμηριωμένη, αφ' ετέρου δε αντιμετωπίστηκαν όλες οι περιοχές με τα ίδια κριτήρια, όσον αφορά:

- Το συντελεστή δόμησης (π.χ. πριμοδότηση μικρών οικοπέδων).

- Το ποσοστό κάλυψης.

- Τη θέση της οικοδομής.

- Το ύψος των κτιρίων.

Παρά το γεγονός ότι οι προτάσεις που αναφέρονται στους Όρους και Περιορισμούς Δόμησης έχουν εξ' ολοκλήρου διαφοροποιηθεί από τις αντίστοιχες της προκαταρκτικής πρότασης, βρίσκονται ακόμα σε πρωταρχικό στάδιο επεξεργασίας, απαιτείται δε περαιτέρω εξειδίκευσή τους σε συνάρτηση με τα ειδικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής (μνημεία, αξιόλογα σύνολα, ιστορικά στοιχεία κ.τ.λ.) τις προτεινόμενες χρήσεις, το ρυμοτομικό σχέδιο και το κυκλοφοριακό μοντέλο."
σελ. 11
"Προτείνεται η άρση γενικά του αντικινήτρου της κλιμάκωσης του Σ.Δ. από ορισμένο μέγεθος οικοπέδου ή η εφαρμογή του επιλεκτικά σε γειτονιές με ανάλογη πολεοδομική υφή και σε κάθε περίπτωση η μη ισχύς του στα προϋφιστάμενα, της θεσμοθέτησης του όρου αυτού δόμησης, οικόπεδα."
σελ. 12
"Το γεγονός ότι - βάσει των όσων προαναφέρθηκαν αλλά και αυτών που αναφέρονται παρακάτω- η Β φάση της μελέτης είναι ημιτελής μας κάνει να είμαστε εντελώς αντίθετοι με τη θεσμοθέτηση "Πολεοδομικού Κανονισμού" της μελέτης η οποία φαίνεται να προωθείται άμεσα.
Από την Ομάδα Εργασίας προτείνεται γενικά σε όποιες ζώνες θα ισχύσει η μείωση του συντελεστή δόμησης να γίνει προσπάθεια ώστε να θεσμοθετηθεί η δυνατότητα μεταφοράς του λοιπού συντελεστή δόμησης, μέτρο που κατά τη γνώμη μας θα απορροφήσει τις όποιες αντιδράσεις και θα συντείνει στην ευρύτερη κοινωνική αποδοχή της όλης προσπάθειας"
σελ. 20
"Το τμήμα της μελέτης που παραδόθηκε (εργασία Β1) είναι σε πρώιμο στάδιο και απαραίτητα απαιτούνται συμπληρώσεις και διορθώσεις. Θα πρέπει παραδείγματος χάρη, να μελετηθούν ξανά και να τεκμηριωθούν περαιτέρω τα προτεινόμενα μεγέθη συντελεστών δόμησης, ποσοστών κάλυψης, αριθμού ορόφων και μέγιστων υψών σε όλες τις ζώνες και ιδιαίτερα σ' αυτές για τις οποίες προτείνεται μεγάλη μείωση σε σχέση με τους ισχύοντες όρους δόμησης, ενώ είναι ήδη σχεδόν εξ' ολοκλήρου δομημένες όπως π.χ. οι ζώνες Ζ.2.1 - Ζ.2.2 - Ζ.2.3 (ζώνες παραλιακού μετώπου)."
Που είναι λοιπόν η επιφυλακτικότητα της Ο.Ε. στο να πάρει θέση για τους Σ.Δ. και τι ήρθε να αποκαταστήσει ανησυχούσα η Δ.Ε. πέρα από εντυπώσεις, όταν πρώτα διαπιστώνει ότι "η βασική αρχή για αύξηση των ελεύθερων χώρων με μείωση του συντελεστή δόμησης, του μέγιστου ύψους και του αριθμού των ορόφων των κτιρίων είναι σίγουρα σωστή σαν γενική αρχή" για να καταλήξει στην ίδια παράγραφο ότι το ΤΕΕ "είναι γενικά αντίθετο με τη μείωση του Σ.Δ. εκτός σε ειδικές περιπτώσεις που θα είναι επαρκώς τεκμηριωμένες" προτρέχοντας έτσι, υποκαθιστώντας όλους τους ενασχολούμενους με το θέμα, συντασσόμενη με τους ανησυχούντες και προκαλώντας το εύλογο ερώτημα πώς κανείς από τη μια να κρίνει πως ένα μέτρο "είναι σίγουρο σωστό" και από την άλλη να είναι "γενικά αντίθετος".

Ε. ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ Ο.Ε.
Αλλά και σ' όλα τα άλλα θέματα μπορεί κανείς να διαπιστώσει την τεκμηρίωση και τη συνέχεια με τις προηγούμενες θέσεις του Τμήματος από την Ο.Ε. αρχίζοντας από τις γενικές παρατηρήσεις για το χαρακτήρα και το στόχο της μελέτης και φτάνοντας στις παρατηρήσεις για τις χρήσεις γης, για τα μέτρα προστασίας και τους μορφολογικούς περιορισμούς.
Ιδιαίτερη αναφορά, όμως, θα κάνουμε στο θέμα του αρχιτεκτονικού ελέγχου επειδή είναι ένα θέμα που άπτεται της προστασίας των σχέσεων και της εργασίας των συναδέλφων και το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία να τύχει της προσοχής και των ενεργειών του ΤΕΕ, που είναι και το κυρίως αρμόδιο σχετικά. Το θέμα αυτό δεν συζητήθηκε καν στη Δ.Ε. και δεν έχει συμπεριληφθεί στην απόφασή της αφού επί μήνες το κύριο θέμα που την απασχολούσε ήταν αυτό των Σ.Δ.
Λεει λοιπόν η Ο.Ε. (σελ. 19).

- Σύμφωνα με την πρόταση των μελετητών, το γραφείο Παλιάς Πόλης ελέγχει τις υποβαλλόμενες μελέτες ως προς τη σύνθεση, τα προτεινόμενα υλικά, τις επιμέρους μορφολογικές επεμβάσεις και τους χρωματισμούς.
Δεχόμεθα κατ' αρχήν ότι, πρέπει να γίνεται ουσιαστικός και τεκμηριωμένος Αρχιτεκτονικός Έλεγχος, όχι όμως μόνο από το γραφείο της Παλιάς Πόλης. Η σύνθεση της επιτροπής (Ε.Π.Α.Ε.) πρέπει να απαρτίζεται από υπαλλήλους του γραφείου Παλιάς Πόλης και επιπλέον από έμπειρους μηχανικούς τουλάχιστον 15ετούς εμπειρίας, αμειβόμενους, εκπροσώπους του ΤΕΕ και του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων.
Επίσης νομίζουμε ότι, πρέπει να προβλεφθεί και Δευτεροβάθμια Επιτροπή Αρχιτεκτονικού Ελέγχου με μέλη ακόμα μεγαλύτερης εμπειρίας (τουλάχιστον 20ετούς).
Η σύσταση των παραπάνω επιτροπών θα πρέπει να θεσμοθετηθεί από το διάταγμα της Π. Π.

- Η πρόταση των μελετητών δίνει τη δυνατότητα στο γραφείο Π.Π. να ζητήσει μεταβολή στο σχήμα και στη θέση της υπό ανέγερση οικοδομής μέσα στο οικόπεδο, στο ποσοστό κάλυψης, στον αριθμό των ορόφων και στο ύψος της, με την υποβολή προμελέτης.
Προτείνουμε η πρόταση αυτή να καταργηθεί. Αφ' ενός μεν η Ε.Π.Α.Ε. δεν έχει τη δικαιοδοσία τέτοιων επεμβάσεων και αφ' ετέρου θεωρούμε ότι αυτές οι επεμβάσεις είναι αντιδεοντολογικές. Η εφαρμογή ειδικών διαγραμμάτων κάλυψης, ύψους κ.τ.λ. σε συγκεκριμένες περιοχές θα ήταν ότι καλύτερο για τους μελετητές και την Ε.Π.Α.Ε. ώστε να έχουν ένα "μπούσουλα" για την εκπόνηση και τον έλεγχο των μελετών.

- Τέλος, νομίζουμε ότι, είναι πολύ σημαντικό και θα έπρεπε να προβλεφθεί η θεσμοθέτηση του ελέγχου των κτιρίων από την Ε.Π.Α.Ε. και κατά τη διάρκεια της κατασκευής των.

ΣΤ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Μετά από τα παραπάνω και λόγω της σοβαρότητας του θέματος, προτείνουμε:
Την ψήφιση από την αντιπροσωπεία του κειμένου που καταθέτουμε, το οποίο έχει συνταχθεί εξ' ολοκλήρου από αποσπάσματα του κειμένου της Ομάδας Εργασίας, θεωρώντας ότι αυτό καλύπτει όλα τα καίρια ζητήματα και είναι απόλυτα συμβατό τόσο με τις μέχρι τώρα θέσεις του Τμήματος, όσο και με την ανησυχία των συναδέλφων για τα ζητήματα που έχουν μείνει ανοιχτά και τα οποία το ΤΕΕ/ΤΑΚ θα πρέπει να αντιμετωπίσει στο προσεχές μέλλον με νηφαλιότητα, τεκμηριωμένες θέσεις και όραμα για τους μηχανικούς και για την πόλη.