ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΖΗΜΙΕΣ ΕΡΓΩΝ
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ
ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

Ηράκλειο 12 Μαρτίου 2003

Δημοσίευση στον Τοπικό Τύπο

Κι άλλες φορές έχουμε μιλήσει για τις σύγχρονες «κακοδαιμονίες» του συστήματος παραγωγής των δημοσίων έργων. Σε άρθρο μας την 1η Μαΐου 2002 με τίτλο «Κατανομή αρμοδιοτήτων και ευθυνών» αναφέραμε τις 3 κύριες κατά τη γνώμη μας «κακοδαιμονίες»:

1. Ελλείψεις στο επίπεδο του Σχεδιασμού, Προγραμματισμού και Συμμετοχής
2. Εκπτώσεις που γίνονται στο τεχνικό έργο πριν δημοπρατηθεί για πολιτικούς λόγους
3. Εκπτώσεις κάθε είδους κατά την εκτέλεση και την παράδοσή του σε χρήση.

Αποτελέσματα αυτών των «κακοδαιμονιών» βιώνουν καθημερινά οι πολίτες –ιδιαίτερα σε περιόδους έντονων καιρικών φαινομένων- και οι παραγωγοί του τεχνικού έργου (μηχανικοί που με κάθε ιδιότητα συμμετέχουν στην παραγωγή του). Προσπαθώντας να συμβάλλουμε στο να εκλείψουν αυτές οι «κακοδαιμονίες» προτείναμε και προωθούμε μέσω του Τεχνικού Επιμελητηρίου, σειρά μέτρων και ενεργειών που αποσκοπούν σε «ΠΛΗΡΕΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ».

Τα πρόσφατα καιρικά φαινόμενα σε ολόκληρη τη χώρα και τοπικά, πράγματι έντονα και σε μερικές περιπτώσεις πρωτοφανή, δημιούργησαν ή ανάδειξαν τα υπάρχοντα προβλήματα στον σχεδιασμό και υλοποίηση των τεχνικών έργων. Τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο. Μπορούμε μάλιστα να πούμε -αυτό που διαπιστώνουμε μετά από το άλλο ακραίο φαινόμενο του σεισμού- πως τα περισσότερα έργα συμπεριφέρθηκαν ικανοποιητικά. Αυτό όμως δεν αρκεί και κυρίως δεν απαντά στα ερωτήματα «γιατί οι ζημιές εντοπίζονται περισσότερο στα νέα έργα και λιγότερο στα παλιά» ή «γιατί οι ζημιές σε αυτά και όχι σε άλλα έργα»;

Προσπαθώντας να αναλύσουμε τις ζημιές που διαπιστώθηκαν στα δημόσια έργα θα λέγαμε πως βασικά ζημιές παρουσιάστηκαν σε δρόμους (ΒΟΑΚ, Κάθετους Οδικούς Άξονες, Επαρχιακή Οδοποιία, ...ακόμα δεν είδαμε την Αγροτική) και εμφανίστηκαν:

α) Σε περιοχές με έντονα και δύσκολα γεωλογικά δεδομένα
β) Σε τμήματα έργων με ελλείψεις για λόγους….οικονομίας, λόγω έλλειψης πιστώσεων
γ) Σε περιπτώσεις συνύπαρξης και των δύο παραπάνω περιπτώσεων

Ποιος δεν ήξερε τα γεωλογικά προβλήματα στον δρόμο π.χ προς Μεσσαρά; Ποιος δεν ήξερε πως χρειάζονται πλήρεις γεωλογικές και γεωτεχνικές μελέτες στα νέα έργα; Στον ίδιο δρόμο άλλα τμήματα άντεξαν, άλλα όχι. Όπου είχαν γίνει πασσαλοστοιχίες το έργο άντεξε. Όπου είχαν γίνει αποστραγγιστικά έργα ή πλήρες δίκτυο απορροής των ομβρίων κατά κανόνα δεν παρουσιάστηκαν ζημιές. Όπου όμως δεν είχε κατασκευαστεί η τελική ασφαλτική στρώση –που κατά κανόνα λείπει από τα νέα έργα- αυτή που φέρνει το οδόστρωμα στη στάθμη της επενδεδυμένης τάφρου απορροής των ομβρίων υδάτων, τότε το οδόστρωμα έγινε ποταμός απορροής των ομβρίων με φυσικό αποτέλεσμα καταστροφή του δρόμου. Όπου δεν είχαν τη σωστή κλίση τα πρανή, δεν είχαν αντιστηριχτεί, οι καταπτώσεις τους συνεχίστηκαν και εντάθηκαν.

Τίποτα λοιπόν άγνωστο ή καινούργιο δεν συμβαίνει. Όλα ήταν αναμενόμενα ή αντιμετωπίσιμα. Τότε όμως γιατί δεν γίνονταν όσα έπρεπε να έχουν γίνει και μάλιστα στην ώρα τους;

Γιατί δημοπρατούνται νέα έργα, ακόμα και σήμερα, χωρίς τις απαραίτητες οριστικές μελέτες (γεωλογικές, γεωτεχνικές κλπ); Γιατί και όταν υπάρχουν οι μελέτες και επιβάλλουν συγκεκριμένες λύσεις θεμελίωσης των δρόμων, κλίσεων και αντιστήριξης πρανών ή ολοκληρωμένων υδραυλικών έργων για την εξασφάλιση των έργων οδοποιίας, αυτές δεν εφαρμόζονται ή τροποποιούνται κατά την κατασκευή υπό το πρίσμα εκπτώσεων σ΄ αυτές; Γιατί πολλά έργα δίνονται σε χρήση άρον-άρον κατόπιν πολιτικών εντολών για λόγους επείγοντος, πραγματικούς ή εκλογικούς, χωρίς να είναι ολοκληρωμένα; Γιατί στους δρόμους λείπουν συνήθως η τελική ασφαλτική στρώση, η φύτευση, η σήμανση, τα στηθαία ασφαλείας και παραβλέπεται πως για ότι παρεπόμενο συμβεί την ευθύνη έχει ο μηχανικός και η υπηρεσία που συναινεί στην παράδοση σε χρήση ημιτελών έργων;

Οι εκπτώσεις επί των προδιαγραφών των έργων τελειωμό δεν έχουν, τόσο στο στάδιο σχεδιασμού όσο και στο στάδιο κατασκευής τους. Ακόμα και αν δεχθεί κανείς πως το τμήμα π.χ. του ΒΟΑΚ Γούβες-Χερσόνησος έπρεπε να γίνει προς το παρόν με την μισή διατομή οδοστρώματος (ο ένας από τους δύο κλάδους) ελλείψει πιστώσεων για λόγους κυκλοφοριακής ανακούφισης, ποια θεωρία κόστους-οφέλους ήταν δυνατό να υπαγορεύσει να δοθεί σε χρήση ημιτελές, χωρίς την τελική ασφαλτική στρώση που θα επέτρεπε να λειτουργήσουν οι τάφροι και τα τεχνικά απορροής, χωρίς αντιστήριξη των πρανών ώστε να μην κατολισθαίνουν συνεχώς, χωρίς διαμόρφωση και φύτευσή τους για να μην κατολισθαίνουν, χωρίς περιβαλλοντική αποκατάστασή τους. Ποια θεωρία κόστους-οφέλους υπαγορεύει τουλάχιστο οι γέφυρες και τα τεχνικά να μην κατασκευάζονται σε όλη την διατομή δρόμου, όπως προβλέπεται από την μελέτη του ώστε αύριο να μπορεί να ολοκληρωθεί η πλήρης διατομή του οδοστρώματος; Πώς μπορούν να κοστολογηθούν τα ατυχήματα και δυστυχήματα σε έργα με εκπτώσεις στις προδιαγραφές τους (βλέπε σύνδεση Χερσονήσου); Ποιος μπορεί να δώσει σοβαρή και πειστική απάντηση στο γιατί μόλις δοθεί σε χρήση ένα τμήμα νέου έργου ταυτοχρόνως είτε ανατίθενται μελέτες συμπληρωματικών έργων είτε δημοπρατείται νέο έργο ολοκλήρωσης του ίδιου τμήματος;

Προβάλλεται σαν κύριος λόγος η έλλειψη χρηματοδοτικών πόρων. Πράγματι οι περιορισμένοι πόροι δημιουργού διλήμματα, Πώς όμως λύνονται αυτά τα διλήμματα ; Μόνο με ένα τρόπο: Με ιεράρχηση των αναγκών μετά από σχετική αξιολόγηση και μέσα από ένα πρίσμα αναπτυξιακής λογικής. Η ιεράρχηση αυτή μπορεί να γίνει μέσα από αναπτυξιακά προγράμματα που οδηγούν σε συγκεκριμένους στόχους. Τα προγράμματα αυτά συνδυάζουν επιστημονικό έργο και πολιτικές επιλογές με αμφίδρομη σχέση.

Η υλοποίηση των προγραμμάτων μπορεί και πρέπει να περιέχει προτεραιότητες ή και έργα που υλοποιούνται σε φάσεις. Αυτό όμως που δεν μπορεί και δεν πρέπει να περιέχει είναι να μην εκτελούνται με ολοκληρωμένο τρόπο αυτές οι επιμέρους φάσεις.

Ο προγραμματισμός των έργων πρέπει να βασίζεται σε μελέτες κόστους – οφέλους. Είναι μελέτες που απορρέουν από τους αναπτυξιακούς στόχους που έχουν τεθεί και τους τομείς της οικονομίας και της παραγωγής που πρέπει κατά προτεραιότητα να υποστηριχθούν (αγροτική οικονομία, τουρισμός κλπ). Καμιά όμως μελέτη κόστους – οφέλους δεν μπορεί να υποστηρίξει λαϊκίστικες παρεμβάσεις που οδηγούν σε αντιεπιστημονικές λύσεις (υπερδιαστασιολογήσεις ή υποδιαστασιολογήσεις), σε τροποποιήσεις των τεχνικών προδιαγραφών των δρόμων. Καμιά μελέτη κόστους – οφέλους δεν οδηγεί σε ημιτελή έργα !!
Πολύ παραπάνω καμιά μελέτη κόστους – οφέλους δεν θα συμπεράνει πως οι «εκπτώσεις» στην κατασκευή συμφέρει να αναπληρούνται στη συνέχεια από τα κόστη συνεχών συντηρήσεων!!

• Είναι λοιπόν αυτονόητο πως οι περιορισμένοι πόροι επιβάλλουν, με αυστηρότερο τρόπο, τον ακριβή προγραμματισμό, την ποιοτική και ολοκληρωμένη κατασκευή των έργων.
• Είναι επιβεβλημένο να υπάρξει συντονισμός όλων των εμπλεκόμενων φορέων, ώστε να αποφεύγονται οι καθυστερήσεις, οι ζημιές και η κατασπατάληση πόρων, όταν ο ένας κατασκευάζει και ο άλλος ξηλώνει.
• Είναι απαραίτητο, μετά τη λήψη των πολιτικών αποφάσεων επί εναλλακτικών και κοστολογημένων λύσεων, να υλοποιούνται τα έργα με μόνο γνώμονα την επιστήμη και την τεχνική από οργανωμένες τεχνικές υπηρεσίες, χωρίς παρεμβάσεις πολιτικών και μη ειδικών.

Συνοψίζοντας θα λέγαμε πως πρέπει να αλλάξουμε λογική στην νοοτροπία παραγωγής των δημοσίων έργων. Πρώτα και κύρια η Πολιτεία αλλά και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς.

Συνοπτικά επαναλαμβάνουμε πως:

• Χρειάζεται μακροχρόνιος σχεδιασμός μελετών αναπτυξιακών έργων, ώστε να εξασφαλίζεται η έγκαιρη και ανελλιπής χρηματοδότησή τους
• Χρειάζονται πλήρεις και σωστές μελέτες με όλες τις απαιτούμενες εγκρίσεις
• Αν οι πιστώσεις δεν επαρκούν, πρέπει να γίνεται σωστή ιεράρχηση των αναγκών και μελέτες κόστους-οφέλους
• Η τμηματική –στην ανάγκη- εκτέλεση των έργων δεν μπορεί να οδηγεί σε υποβαθμισμένη ποιότητα ή σε ημιτελή κατασκευή τους
• Να μην δίνονται σε χρήση έργα χωρίς πληρότητα και χωρίς Πρωτόκολλα Παράδοσης σε χρήση
• Να γίνεται σαφής διαχωρισμός των πολιτικών από τις τεχνικές αποφάσεις, με αντίστοιχο καταμερισμό αποκλειστικών ευθυνών
• Τα προβλεπόμενα από την νομοθεσία αποφαινόμενα όργανα για τις μελέτες και τα έργα (δημοπρατήσεις, αναθέσεις, εγκρίσεις, εκτέλεση, παραλαβή) να αποτελούνται από τεχνικούς και όχι από πολιτικά πρόσωπα, αναρμόδια για την λήψη τεχνικών αποφάσεων.
• Οι μηχανικοί, με την όποια συμμετοχή τους στην παραγωγή των μελετών ή των έργων, πρέπει όχι μόνο να ακολουθούν πιστά και χωρίς εκπτώσεις την επιστήμη και την τεχνική, όχι μόνο να κατοχυρώνονται για ότι κάνουν αλλά και να μην υποκύπτουν σε πιέσεις ή παρεμβάσεις πολιτικών προϊσταμένων στο τεχνικό τους έργο.

Τα μέλη της Δ.Ε του ΤΕΕ/ΤΑΚ

Κλάδος Αλέκος
Σφακιανάκη Βάννα
Τρουλλινός Θεόφιλος