ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ Ή ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ;

Ηράκλειο 18 Δεκεμβρίου 2002

Σφακιανάκη Βάννα, Αρχιτέκτων Μηχανικός
Τρουλλινός Θεόφιλος, Πολιτικός Μηχανικός
μέλη της Δ.Ε του ΤΕΕ/ΤΑΚ

Τον Δεκέμβριο του 2001 δημοπρατήθηκαν τα Ολυμπιακά Έργα, μεταξύ των οποίων σοβαρά έργα οδοποιίας που χρόνια τώρα είχε ανάγκη η πόλη του Ηρακλείου αλλά και ολόκληρο το Πολεοδομικό Συγκρότημα. Κοινό μυστικό βέβαια πως δημοπρατήθηκαν με μεγάλες ελλείψεις στις μελέτες τους ή και χωρίς καθόλου μελέτες. Πρόκειται για έργα υλοποίησης του υπάρχοντος από 10ετίες Σχεδίου Πόλης, για έργα που επιβλήθηκαν από την ανάγκη οδικής σύνδεσης ή αναβάθμισης των συνδέσεων ενός εξ΄ ουρανού χωροθετημένου Παγκρήτιου Σταδίου, για έργα που με την ευκαιρία πρέπει να γίνουν γιατί αλλιώς δεν πρόκειται να γίνουν ποτέ.

Κανείς δεν ισχυρίζεται βέβαια πως δεν έπρεπε να αξιοποιηθεί αυτή η ευκαιρία που δίνεται μια φορά τα 100 χρόνια. Βασικό όμως κριτήριο για την υλοποίηση τέτοιας μεγάλης κλίμακας οδικών και κυκλοφοριακών παρεμβάσεων είναι ότι αυτές πρέπει να υπηρετούν το αύριο και όχι την σημερινή μιζέρια, πρέπει να έχουν προοπτική και όραμα αντί να διαχειρίζονται το σήμερα, πρέπει πάνω από όλα να είναι συμβατά με τους πολεοδομικούς και άλλους σχεδιασμούς και να γίνονται βάσει μελετών που έχουν συνταχθεί στα πλαίσια αυτών των σχεδιασμών.

Πολύς λόγος έγινε για την διαμόρφωση του κόμβου Λ. Κνωσού – Εθν. Αντιστάσεως – Δημοκρατίας. Η διαμόρφωση αυτού του κόμβου έχει μελετηθεί αρκετές φορές, από την μελέτη Καραδήμα με κριτήριο την διευκόλυνση σύνδεσης της πόλης με την εθνική οδό (Παπαναστασίου), από την κυκλοφοριακή μελέτη της πόλης (μελέτη Δοξιάδη), από την μελέτη εφαρμογής της (μελέτη Δουκουμετζίδη), από τον σύμβουλο του Βόρειου Οδικού Άξονα (Β.Ο.Α.Κ). Όλες τους είναι μελέτες Οδοποιίας, με βασικό πρόβλημα προς επίλυση το κυκλοφοριακό. Πρόβλημα βέβαια σοβαρό αλλά αδιέξοδο, αν όλα γίνονται στο βωμό αυτής της σύγχρονης μάστιγας που λέγεται κυκλοφορία. Γιατί έχει προ πολλού και παγκοσμίως αποδειχθεί, πως ότι έργο οδοποιίας και αν κάνεις για την επίλυσή της το πολύ να την ανακουφίσεις πρόσκαιρα, αφού πάλι η ζωή θα σε ξεπεράσει. Οι τάσεις θα είναι πάλι ασφυκτικές και η όποια λύση αποδεικνύεται πεπερασμένη και με ημερομηνία λήξης τόσο κοντινή που ακόμα και η συντήρησή της θα χρειαζόταν ψυγείο. Πόσο μάλλον που η όποια επίλυση του κυκλοφοριακού δεν είναι αυτοσκοπός αλλά πρέπει να υπηρετεί αντικείμενα άλλης φύσης που είναι τα πολεοδομικά, τα περιβαλλοντικά, τα πολιτιστικά και τα κοινωνικά σε τελευταία ανάλυση. Τι εννοούμε;

• Η όποια λύση στον κόμβο αυτό, όπως και κάθε οδική παρέμβαση, δεν μπορεί να τεμαχίζει τον πολεοδομικό ιστό της πόλης και στην συγκεκριμένη περίπτωση να αποκόπτει το δυτικό από το ανατολικό της Λ. Κνωσού τμήμα της πόλης.
• Η όποια λύση δεν μπορεί να αγνοεί τους κυκλοφοριακούς σχεδιασμούς και την προτεινόμενη από την μελέτη παλιάς πόλης απαγόρευση των διαμπερών κινήσεων από το κέντρο της πόλης.
• Η όποια λύση πρέπει να σέβεται, αν όχι να υπηρετεί, την ανάγκη περιβαλλοντικής αναβάθμισης της πόλης (πόσο μάλλον όταν μιλάμε για το Ηράκλειο) και στην περίπτωσή μας η εφαρμοζόμενη μελέτη του κόμβου καταργεί την συνέχεια δημιουργίας πρασίνου, όπως αυτό μελετήθηκε από τις επεκτάσεις του σχεδίου πόλης στην περιοχή Μεσαμπελιών, Αη Γιάννη, Ατσαλένιου, Φορτέτσας.
• Η όποια λύση πάνω από όλα θα έπρεπε να υποτάσσεται στα σχεδιαζόμενα για την αναβάθμιση του κυρίαρχου ιστορικού άξονα Μουσείο – Κνωσός. Να μην καθιστά απαγορευτική την δημιουργία πεζόδρομου και ποδηλατοδρόμου σ΄ αυτόν. Να ανοίγει το δρόμο και να λειτουργεί σαν προϋπόθεση για την υλοποίηση του Αρχαιολογικού Πάρκου Κνωσού, συνυπολογίζοντας ότι κατασκευάζεται ο δρόμος προς Βιάννο με αφετηρία τον κόμβο Αλικαρνασσού που θα μειώσει σημαντικά την κυκλοφορία στον Ιστορικό Άξονα.

Αλλά και οι κυκλοφοριολόγοι φαίνεται πως δεν συμφωνούν με την επιλεγείσα λύση της ανισόπεδης διοχέτευσης της κυκλοφορίας στο ρεύμα εισόδου από την Λ. Κνωσού προς την Λ. Δημοκρατίας, δηλαδή στο ιστορικό εντός τειχών κέντρο της πόλης. Άλλοι μιλούν για ισοδύναμες κυκλοφοριακά λύσεις (ισόπεδου και ανισόπεδου κόμβου), άλλοι για περίπου ισοδύναμες κυκλοφοριακά αλλά δυσμενέστερη την ανισόπεδη από άποψη περιβάλλοντος, κόστους και χρόνου κατασκευής. Και είναι πράγματι παράδοξο να επιλέγεται κυκλοφοριακή λύση ανισόπεδη χωρίς να εξασφαλίζει συνεχή ροή αυτοκινήτων, αφού όλες οι κινήσεις ρυθμίζονται με φωτεινούς σηματοδότες εκτός της κίνησης προς την Λ. Δημοκρατίας από την Λ. Κνωσού. Λες και επιδιώκουμε να διευκολύνουμε αποκλειστικά την ροή των αυτοκινήτων προς το κέντρο της πόλης. Είναι σαν να αγοράζουμε σήμερα τον «αέρα» μιας οικοδομής ενώ ο σκελετός της δεν σηκώνει άλλο όροφο και ενώ επίκειται μείωση αντί για αύξηση των συντελεστών δόμησης. Αυτό λέγεται επένδυση στο μέλλον;

Πολλοί, εντυπωσιασμένοι από την κατασκευή επιτέλους και στο Ηράκλειο ανισόπεδων κόμβων, νόμισαν πως ανακάλυψαν την θεραπεία. Πέρασε όμως η εποχή της χορήγησης αντιβίωσης για κάθε νόσο και ασθένεια. Σήμερα όλοι μιλούν καταρχήν για πρόληψη και στη συνέχεια για άλλες θεραπευτικές αγωγές.
Είναι αλήθεια πως σε ορισμένες περιπτώσεις η λύση ανισόπεδων κόμβων είναι η μοναδική ή αναπόφευκτη λύση. Κανείς π.χ δεν έχει αντίρρηση για την εφαρμογή της λύσης του ανισόπεδου κόμβου στη Λ. 62 Μαρτύρων στο Γιόφυρο ή στη συμβολή Σμπώκου και Εθν. Αντιστάσεως, που θα παραλάβει και την κύρια κίνηση. Δεν μπορεί όμως κανείς να ισχυριστεί πως αυτή είναι η καλύτερη λύση και για τον κόμβο Κνωσού κυκλοφοριακά, περιβαλλοντικά, οικονομικά ή χρονικά (μιας και οι χρόνοι υλοποίησης των Ολυμπιακών Έργων είναι ασφυκτικοί) γιατί απλούστατα δεν έχει συγκριτικά αξιολογηθεί με την λύση π.χ του ισόπεδου κόμβου, λύση περιβαλλοντικής οδοποιίας, ισοδύναμη περίπου κυκλοφοριακά, οικονομικότερη και πολύ συντομότερη χρονικά στην κατασκευή της.

Ακούστηκε το επιχείρημα πως πρέπει επιτέλους να λύσουμε το πρόβλημα του μποτιλιαρίσματος της Λ. Κνωσού. Ποιος λέει όχι ; Κατανοητή η αγωνία αυτών που το ζουν καθημερινά και φυσικά αυτοί σκέπτονται την λύση στο σημερινό τους πρόβλημα. Η Πολιτεία όμως θα έπρεπε να βλέπει το αυριανό τους μέλλον. Μια παρέμβαση τέτοιας κλίμακας, όπως αυτή της Λ. Κνωσού, θα έπρεπε να στηρίζεται και να υπηρετεί σχεδιασμούς του αύριο, που έτσι κι αλλιώς ανατρέπουν τους σημερινούς κυκλοφοριακούς φόρτους. Για παράδειγμα :

• Tι ποσοστό των σημερινών κινήσεων προς το κέντρο της πόλης γίνονται από τους πολίτες προς τις διάσπαρτες υπηρεσίες που βρίσκονται στο κέντρο της πόλης; Με την μεταφορά τους αύριο στα 2 Πολεοδομικά Κέντρα (Ανατολικό και Δυτικό) δεν ανατρέπεται το σημερινό κυκλοφοριακό στάτους κβό;
• Όταν αύριο απαγορευτούν οι διαμπερείς κινήσεις στο κέντρο της πόλης και λειτουργήσουν μόνο οι βρόγχοι, πόσο μάλλον όταν πεζοδρομηθεί ή μονοδρομηθεί μεγάλο μέρος του κέντρου και απαγορευτεί εντελώς η κίνηση ΙΧ αυτοκινήτων στο κέντρο (μελέτη παλιάς πόλης) που θα αποσκοπεί η ανισόπεδη –απρόσκοπτη άνευ φαναριών- διοχέτευση των αυτοκινήτων στην Λ. Δημοκρατίας ;
• Ταυτόχρονα με την ολοκλήρωση των έργων εισόδου στην πόλη από διάφορα σημεία (Ανατολικής, Δυτικής, Παπαναστασίου και της προτεινόμενης Φοινικιάς), με την ολοκλήρωση του δρόμου Ηράκλειο-Βιάννος, με τον ανισόπεδο κόμβο Σμπώκου – Εθν. Αντιστάσεως, δεν μειώνεται σημαντικά ο κυκλοφοριακός φόρτος της Λ. Κνωσού προς Ηράκλειο μέσω της Λ. Δημοκρατίας ;

Ακούστηκε ακόμα το επιχείρημα πως, ακόμα κι αν ισχύουν όλα τα παραπάνω, τώρα το έργο δρομολογήθηκε και η όποια συζήτηση αμφισβητεί την λύση που υιοθετήθηκε δημιουργεί κινδύνους για την υλοποίηση του έργου, κινδύνους ακόμα και ματαίωσής του. Με άλλα λόγια ακούστηκε πως «τώρα είναι αργά», «μιλούμε κατόπιν εορτής». Δεν θα συμφωνήσουμε με την άποψη αυτή γιατί απλά, πότε ήταν νωρίς; Πότε και με ποιες διαδικασίες υιοθετήθηκε η σημερινή λύση, με ποιών την συμμετοχή ; Γιατί ακόμα και τώρα συντάσσονται και τροποποιούνται μελέτες στα υπό εκτέλεση έργα. Αντίθετα ένα μεγάλο πλεονέκτημα της άλλης προτεινόμενης λύσης είναι αυτό την συντομίας στην κατασκευή της. Ούτε πολύ χρόνο απαιτούσε η διαδικασία υιοθέτησής της.

Μας κάνει όμως εντύπωση που δεν γίνεται καμιά συζήτηση για το έργο ανάπλασης της Λ. Κνωσού μέχρι το Βενιζέλειο, έργο που συνοδεύει τον περιβόητο κόμβο στον τίτλο του όλου έργου, όπως τουλάχιστο είναι ενταγμένο στα Ολυμπιακά Έργα. Προφανώς δεν γίνεται καμιά κουβέντα γιατί οι πιστώσεις δεν επαρκούν (θα καταναλωθούν ίσως στην ανισόπεδη διάβαση) και δεν πρόκειται να γίνει.

Τους παραπάνω λόγους είχε αξιολογήσει και η Ομάδα Εργασίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου (ΤΕΕ/ΤΑΚ) και πρότεινε να επανεξεταστεί η λύση του κόμβου Κνωσού – Εθν. Αντιστάσεως - Δημοκρατίας. Είχε διαπιστώσει την ασυμβατότητα της λύσης με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (θέμα ημερών η έγκριση της τροποποίησής του από το ΥΠΕΧΩΔΕ) αλλά και με πολλούς άλλους σχεδιασμούς και μελέτες.
Η Διοικούσα Επιτροπή (Δ.Ε) του ΤΕΕ/ΤΑΚ δεν αποδέχθηκε την εισήγηση αυτή, ευθυγραμμίστηκε με την επιλεγείσα λύση χωρίς να τεκμηριώσει την άποψή της. Αναλώθηκε επί 3 συνεδριάσεις να σχολιάζει κυρίως «κυκλοφοριακά» και όχι «πολεοδομικά» λύσεις, παρά το ότι είχε αναθέσει στην Ομάδα Εργασίας την διερεύνηση ακριβώς αυτού, δηλαδή της συμβατότητας των Ολυμπιακών Έργων με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο!

Επειδή διαφωνήσαμε με την απόφαση της πλειοψηφίας της Δ.Ε του ΤΕΕ/ΤΑΚ -για ένα κατά την άποψή μας κρίσιμο θέμα για την πόλη του Ηρακλείου- θεωρήσαμε σωστό να δημοσιοποιήσουμε τις απόψεις μας, που εκθέσαμε παραπάνω και που εν κατακλείδι συνοψίζονται σε αυτό που πάντα πιστεύαμε και πρεσβεύαμε.

Αν για πολλούς σήμερα ο χρόνος μετρά ως χρήμα, για μας ο χρόνος λογίζεται ως αύριο. Μετρά ως ανθρώπινη πόλη, ως ποιότητα ζωής, ως πράσινο, ως πολιτισμός. Και αυτό το αύριο προσπαθούμε να διασφαλίσουμε κάνοντας τα λιγότερα -ει δυνατόν- λάθη σήμερα. Αλλά και γι΄ αυτούς που ο χρόνος σταματά στο σήμερα, θα λέγαμε πως αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να σπαταλούμε τους λιγοστούς πόρους που σήμερα διαθέτουμε.

Έτσι κι αλλιώς, αυτός ο χρόνος θα εξαργυρώσει ή θα σφραγίσει τις επιταγές που σήμερα υπογράφουμε, θα δικαιώσει ή θα διαψεύσει. Καλώς να ορίσει!!